logo

Historia kościoła

Kościół pod wezwaniem św. Jerzego w Dzierżoniowie jest nierozerwalnie związany z historią miasta. Istniał już prawdopodobnie wtedy, gdy w połowie XIII w. lokowano Dzierżoniów (wówczas Reichenbach) na prawie "magdeburskim" i to on stał się u zarania dziejów miasta jego sercem. Miasto i kościół mają do dzisiaj wspólnego patrona.

Fundatorem kościoła św. Jerzego był prawdopodobnie książę Bolesław Kędzierzawy już w 1159 roku. Jednak pierwsza pewna wzmianka źródłowa pochodzi z roku 1258, kiedy to w dokumencie biskupa Tomasza I wymieniony został proboszcz Reichenbachu - Henryk.

Dzierżoniowska fara, podobnie jak wszystkie tego typu budowle sakralne w miastach i bogatszych wsiach, wzniesiona została z kamienia łamanego - gnejsu wydobywanego w Górach Sowich i we wsiach Włóki i Mościsko. U początków swojego istnienia budowla miała układ halowy, tzn. trzy równej wysokości nawy nakryte były wspólnym dachem. Najstarsze fragmenty ścian, zachowały się w zachodniej fasadzie świątyni. Kościół, zgodnie z prawami stylu gotyckiego był orientowany, czyli został zbudowany wzdłuż osi wschód-zachód.

W początkach istnienia miasta o prestiżu tutejszego kościoła świadczył fakt, że jego proboszcz był jednocześnie kapelanem księcia wrocławskiego Henryka III Białego. W 1338 r. książę świdnicki Bolko II Mały nadał patronat świątyni, rycerskiemu zakonowi joannitów, którzy wkrótce przystąpili do rozbudowy kościoła, zmieniając jego układ architektoniczny z halowego na bazylikowy. W 1364 do kościoła został dobudowany krużganek, który połączył świątynie z tzw. domem komtura, siedzibą dzierżoniowskich zakonników. W XIV zbudowano nowe większe prezbiterium w XV natomiast rozpoczęto budowę wieży w południowo zachodnim narożniku kościoła. Wzniesiono również od strony miasta gotycka kruchtę. W dobie reformacji, w pierwszej Polowie XVI w., Kościół przejęli protestanci, którym zawdzięcza on swój wygląd obecny: wysoką nawę główna z pięknymi sieciowymi sklepieniami, dwukondygnacyjna Nawe południową i wysoka wieżę w południowo-zachodnim narożniku świątyni. Autorem tych prac był Bartłomiej Jentsch z Legnicy. Luteranie zadbali również o wygląd wnętrza, którego najcenniejsze elementy zachowały się do dzisiaj i stanowią unikalnej wartości zabytki sztuki snycerskiej. Pierwszym z nich jest ufundowany, w 1615 r. przez mistrza cechu obuwników Kacpra Basdorfa i jego żonę Małgorzatę wielokondygnacyjny ołtarz główny. Przedstawia on sceny z życia Chrystusa, Jego śmierć i zmartwychwstanie oraz wniebowstąpienie. Drugim zabytkiem jest wspaniała ambona, której kosz zdobią płaskorzeźby 4 ewangelistów.

W okresie wojny trzydziestoletniej mieszkańcy Dzierżoniowa byli kilka razy zmuszani do zmiany wyznania a kościół sw. Jerzego dzielił ich losy. W 1629 roku miasto zostało zdobyte zbrojnie przez wojska księcia Karola Lichtensteina, a kościół sw. Jerzego oddano jezuitom. Po wojnie pozostał w rekach katolików.

Na przełomie XIX i XX w. kościół sw. Jerzego został poddany gruntownej renowacji, której efekty są nadal widoczne. Dzięki Proboszczowi Florianowi Hoheiselowi (1888-1897) odnowiono wszystkie ołtarze i ambonę. Zostały one wówczas pokryte mazerunkami imitującymi różne gatunki drewna, co możemy oglądać do dnia dzisiejszego.